Οι Δείκτες είναι σειρές μετρήσεων με σκοπό την απλοποίηση, ποσοτικοποίηση και επικοινωνία της πληροφορίας. Η χρησιμοποίησή τους εξυπηρετεί την ανάδειξη της πληροφορίας που δεν είναι εμφανής, όπως για παράδειγμα το ποσό της ενέργειας που απαιτείται για την παραγωγή μιας μονάδας προϊόντος μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν δείκτης για την συγκριτική ενεργειακή αξιολόγηση διαφορετικών μεθόδων παραγωγής.
Οι Δείκτες επιτελούν τρεις βασικές λειτουργίες :
Οι Περιβαλλοντικοί Δείκτες ή αλλιώς Δείκτες Αειφορίας σχεδιάζονται για την μέτρηση των περιβαλλοντικών επιδόσεων οποιουδήποτε συνόλου διεργασιών είτε πρόκειται για ολόκληρο τον πλανήτη, για μια περιοχή, μια χώρα ή έναν οργανισμό. Στις μέρες μας ενώ χρησιμοποιούνται κατά κόρον στις εθνικές απογραφές (π.χ. εθνική απογραφή για τα αέρια του θερμοκηπίου) υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για την χρησιμοποίησή τους και σε επιχειρήσεις για την μέτρηση και αναφορά των περιβαλλοντικών τους επιδόσεων.
Η μέτρηση των περιβαλλοντικών επιδόσεων ορίζεται από τον παγκόσμιο οργανισμό τυποποίησης (ISO) ως «η συνεχής εσωτερική πρακτική διοίκησης που χρησιμοποιεί δείκτες για την παροχή δυναμικών πληροφοριών σχετικών με τις περιβαλλοντικές επιδόσεις ενός οργανισμού. Οι μετρήσεις με τη χρήση των δεικτών μπορούν να γίνουν με τρεις διαφορετικούς τρόπους παρέχοντας πληροφορίες σε διαφορετικές θεματικές σχετικές με το περιβάλλον:
Ένα γνωστό ρητό αναφέρει ότι «δεν μπορείς να διαχειριστείς ότι δεν μπορείς να μετρήσεις». Η ρήση αυτή ισχύει και στην περιβαλλοντική διαχείριση καθώς είναι δύσκολο αν όχι αδύνατο να βελτιώσει κανείς τις περιβαλλοντικές επιδόσεις ενός οργανισμού, αν δεν τις μετράει συστηματικά. Πιο συγκεκριμένα η μέτρηση και η καταγραφή των περιβαλλοντικών επιδόσεων μπορεί να βοηθήσει τον οργανισμό σας με τους ακόλουθους τρόπους:
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι κάποιου είδους μετρήσεις διενεργούνται στην επιχείρησή σας (για παράδειγμα η καταγραφή των τιμολογίων κατανάλωσης του νερού και του ηλεκτρικού ρεύματος). Οποιαδήποτε επιπλέον καταγραφή που δεν θα επιβάρυνε πολύ το κόστος διοίκησης της επιχείρησής σας. Αν χρησιμοποιείτε κάποια τοξική ουσία στην παραγωγική σας διαδικασία για παράδειγμα, η συστηματική παρακολούθηση των τιμολογίων αγοράς θα μπορούσε να υποδείξει τις μικρές διακυμάνσεις, τις διαρροές κ.τ.λ.
Όπως εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κανείς το κόστος της χρησιμοποίησης περιβαλλοντικών δεικτών είναι ανάλογο των παραμέτρων που μετρούνται αλλά σε καμία περίπτωση δεν επιβαρύνει σημαντικά το συνολικό κόστος της επιχείρησής σας καθώς τα δεδομένα ούτως ή άλλως υπάρχουν. Επιπλέον κόστη μπορούν να προκύψουν από την παρακολούθηση παραμέτρων για τα οποία δεν υπάρχει άμεση πρόσβαση στα δεδομένα (δείτε τα παραδείγματα των δεικτών), αλλά όπως σε όλα τα εργαλεία για την ορθή διοίκηση της εταιρίας σας έτσι και εδώ μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τους δείκτες ανάλογα με τις δυνατότητες και τις απαιτήσεις της εταιρίας σας.
Οι ανάγκες σε ανθρώπινο δυναμικό ακολουθούν την ίδια λογική. Το πιο πιθανό είναι το υπάρχον προσωπικό της επιχείρησής σας να επαρκεί με την κατάλληλη εκπαίδευση για να εκμαιεύσει την πληροφορία που χρειάζεστε.
Πρώτο Βήμα- Αναγνώριση των σημαντικότερων περιβαλλοντικών προβλημάτων της επιχείρησής σας.
Οι σχέσεις της επιχείρησής σας με το περιβάλλον πρέπει να καθοριστούν με σαφήνεια. Από τις πρώτες ύλες, την ενέργεια, τις εκροές, τα προϊόντα μέχρι τις υπηρεσίες και τα απόβλητα πρέπει να εντοπίσετε τις σημαντικότερες αλληλεπιδράσεις με το περιβάλλον και τα προβλήματα που πιθανών να προκύπτουν.
Αν έχετε εφαρμόσει ή σχεδιάζετε συστήματα ISO 14001 ή EMAS τότε αυτές οι σχέσεις θα έχουν ήδη αποσαφηνιστεί. Όταν πρόκειται για πολύ μικρές επιχειρήσεις τότε συστήνετε η επαφή με το αντίστοιχο επιμελητήριο, ή γραφεία περιβαλλοντικών μελετών που μπορούν να κάνουν αντίστοιχες αναλύσεις για λογαριασμό τρίτων.
Βήμα Δεύτερο- Επιλογή των κατάλληλων δεικτών
Η επιλογή των σωστών δεικτών είναι κρίσιμη για την παροχή αξιοποιήσιμων πληροφοριών στους ενδιαφερόμενους. Και σε αυτό το σημείο θα ήταν ίσως χρήσιμο αν συνεργαζόσασταν με κάποιο εκπαιδευτικό ίδρυμα, το επιμελητήριό σας, ή εξωτερικούς συμβούλους που θα σας βοηθήσουν να επιλέξετε τους σωστούς περιβαλλοντικούς δείκτες.
Κατά την επιλογή των δεικτών οι ακόλουθοι παράγοντες θα πρέπει να λαμβάνονται υπ’όψιν:
Ο πίνακας που ακολουθεί δίνει παραδείγματα δεικτών όπως προτείνονται από την Παγκόσμια Πρωτοβουλία για τις Περιβαλλοντικές Εκθέσεις (Global Reporting Initiative - Sustaibability Reporting guidelines
Περιβαλλοντικό πρόβλημα |
Παράδειγμα δείκτη |
Εξοικονόμηση πρώτων υλών |
Συνολική ποσότητα πρώτων υλών |
Εξοικονόμηση ενέργειας |
Ποσοστό ενέργειας που προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές |
Χρήση νερού |
Ποσότητα νερού που ανακυκλώνεται |
Προστασία της βιοποικηλότητας |
Έκταση- Τρόπος χρήση γης |
Μείωση Εκπομπών και αποβλήτων |
Μείωση τοξικών, CFCs και άλλων επικίνδυνων υλικών |
Έλεγχος προμηθευτών |
Το ποσοστό των προμηθευτών με περιβαλλοντική πιστοποίηση |
Παρεχόμενα προϊόντα και υπηρεσίες |
Ποια και πόσο σημαντικά προβλήματα προκύπτουν από την τελική χρήση των προϊόντων- υπηρεσιών |
Συμμόρφωση με τη νομοθεσία |
Κόστος συμμόρφωσης/ κόστος από ενδεχόμενα πρόστιμα |
Μεταφορές- Εφοδιαστική αλυσίδα |
Αριθμός και τύπος περιβαλλοντικών προβλημάτων που προκύπτουν από την εφοδιαστική αλυσίδα της επιχείρησής μου |
Η βιοτεχνία “Country Fresh Pork” είναι μια μεσαίου μεγέθους επιχείρηση παραγωγής αλλαντικών στην Ιρλανδία Στις αλυσίδες παραγωγής της κατασκευάζονται λουκάνικα, μπέικον, χοιρινές μπριζόλες κ.α. Η διαχείριση των υγρών αποβλήτων που προκύπτουν από τη διαδικασία παραγωγής γίνεται από ιδιόκτητη εγκατάσταση βιολογικού καθαρισμού που λειτουργεί υπό τις απαραίτητες άδειες.
Τα κυρίαρχα περιβαλλοντικά προβλήματα που απασχολούν την επιχείρηση “Country Fresh Pork” μπορούν να συνοψιστούν στα ακόλουθα:
Οι πιθανοί δείκτες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να ποσοτικοποιηθούν τα παραπάνω προβλήματα και να σχεδιαστεί η στρατηγική αντιμετώπισής τους είναι οι ακόλουθοι.
Περιβαλλοντικό πρόβλημα |
Πιθανοί περιβαλλοντικοί δείκτες |
Πρώτες ύλες |
Κιλά αλατιού ανά τόνο προϊόντος Κιλά πλαστικών υλικών συσκευασίας ανά πωλήσεις 1000 Ευρώ |
Στερεά απόβλητα |
Κιλά στερεών αποβλήτων ανά τόνο παραγόμενου προϊόντος Ποσοστό υλικών που ανακτώνται/ ανακυκλωνονται Τόμοι αποβλήτων που οδηγούνται σε ΧΥΤΑ |
Υγρά απόβλητα |
Συνολικός όγκος αποβλήτων Κιλά COD/ φωσφορικών ανά τόνο προϊόντος Ποσοστό μείωσης COD/ φωσφορικών μέσω βιολογικού καθαρισμού Τόνοι λυμματολάσπης που προορίζονται για εδαφική διάθεση |
'Aλλες εκπομπές |
Κιλά NOx/ SOx/ CO που εκπέμπονται από τους καυστήρες Αριθμός παραπόνων για οσμές ανά 1000 ώρες λειτουργίας Ποσοστό μείωσης αερίων που διαφεύγουν Κιλά αερίων του θερμοκηπίου που διαφεύγουν σε ισοδύναμους τόνους άνθρακα |
Κατανάλωση ενέργειας |
MWh απαιτούμενης ενέργειας ανά τόνο παραγόμενου προϊόντος Ποσοστό ηλεκτρικού ρεύματος που προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας |
Χρήση νερού |
Συνολικά κυβικά νερού ανά τόνο προϊόντος Ποσοστό νερού που ανακυκλώνεται ή επαναχρησιμοποιείται |
Περιβαλλοντικό προφίλ προμηθευτών |
Αριθμός προμηθευτών με πιστοποιημένα διατροφικά πρότυπα για τους χοίρους Αριθμός προβληματικών προϊόντων ανά προμηθευτή |
Μεταφορές |
Συνολικά διανυθέντα χιλιόμετρα (διανομή) ανά τόνο παραγόμενου προϊόντος |
Θόρυβος |
Αριθμός παραπόνων ανά χίλιες ώρες προϊόντος |
Περιβαλλοντικές επιδράσεις από τη χρήση προϊόντων και υπηρεσίων |
Ποσότητα αποβλήτων συσκευασίας που διοχετεύεται στην αγορά Ποσότητα αποβλήτων συσκευασίας που ανακυκλώνεται μετά την διοχέτευση της αγοράς |
Συμμόρφωση με τις περιβαλλοντικές διατάξεις |
Αριθμός περιπτώσεων μη συμμόρφωσης με τη νομοθεσία Συνολικά πρόστιμα από περιπτώσεις μη συμμόρφωσης με τη νομοθεσία |
Χρήση γης |
Συνολική έκταση χρησιμοποιούμενης γης για παραγωγικές δραστηριότητες |